If anyone fancies some 1001 Nights in Latin...

[Pacifica]

Haec ab ancilla Canamacanus cum audisset, risu resupinatus ‘Mira ista sunt,’ inquit, ‘nutrix, neque talia ante audivi. Numquid aliud habes quod narres?’ Illa ‘Habeo,’ inquit; et multas fabulas frivolas raraque ioca narravit, dum ille somno oppressus est. Ancilla ad caput eius sedit; et postquam plurimum noctis praeteriit, occasionis arripiendae tempus adesse rata, surrexit, pugione prolato ad Canamacanum prosiluit; et interfectura erat, cum ecce mater Canamacani cubiculum intravit. Bacuna ut eam vidit, ad eam accessit et salvere iussit; dein timore correpta tremere coepit tamquam febricitaret. Id mirata mater Canamacani filium e somno excitavit. Exeperrectus videt ad caput suum sedentem matrem, cuius adventu servatus erat. Adventus autem causa haec erat, quod Cadafanaca, audito convenisse necem Canamacani, matrem eius monuerat ut ad filium properaret antequam a Bacuna meretrice interficeretur; et totam rem ei narraverat. Mater nihil morata cubiculum filii petierat et illuc eo ipso momento pervenerat quo Bacuna eum interfectura erat. Experrectus igitur Canamacanus matri ‘Advenis,’ inquit, ‘mater, tempore opportuno. Nutrix autem mea Bacuna apud me hac nocte adest.’ Et hanc respiciens ‘Per hunc spiritum,’ inquit, ‘rogo, nostin fabulam pulchriorem iis quas mihi narrasti?’ Tum illa ‘Enimvero nulla sunt,’ inquit, ‘quae ante narravi, in comparationem eius quod narrabo; est enim multo iucundius. Verum alio id tempore faciam.’ Haec cum dixisset, surrexit dubia salutis; nam, quae erat calliditas eius, senserat matrem Canamacani rescisse consilium suum. ‘Vale’ inquit Canamacanus; et Bacuna abiit.

 

[Pacifica]

Mater ‘Beata haec nox est,’ inquit, ‘fili, qua Deus altus te ab ista exsecrata servarit.’ Et Canamacano quomodo id esset quaerenti totam rem enarravit. Tum ille ‘Cui sors est vivendi,’ inquit, ‘non habebit interfectorem nec, si interficietur, morietur. Prudentius tamen discedemus ab his inimicis; Deus autem efficiet quod volet.’ Et mane urbe egressus ad Dindanum vezirum se contulit. Post discessum autem eius quaedam inter Sasanum regem et Nuzhatalzamanam intercesserunt, quibus et ipsa Nuzhatalzamana urbem relinquere coacta est; et illis se iungens omnes Sasani regis proceres qui in eos proni erant ad eos adduxit. Cum consilium captantes sederent, in id consenserunt ut bello regi Romanorum illato ultionem exigerent. Quo bello inito post aliquas res, quas exponere longum est, in manus Rumzani, Romanorum regis, venerunt. Postridie quam capti sunt, Rumzanus rex Canamacanum et Dindanum vezirum et comites eorum ad se adduci et iuxta se sedere iussit, dapesque ut apponerentur imperavit. Edunt illi bibuntque, et bene sibi cessurum, qui prius, cum arcessiti erant, de morte certi fuissent, confidere coeperunt. Tum rex eis ‘Somnium ego vidi,’ inquit, ‘quod cum ad monachos detulissem, dixerunt mihi neminem id mihi nisi Dindanum vezirum interpretaturum.’

 

[Pacifica]

Vezirus ‘Quid,’ inquit, ‘maxime regum, vidisti?’ Rex ‘Visus sum mihi,’ inquit, ‘vezire, in foramine, quasi puteo atro, iacens a multo populo torqueri; et surgere conatus recidere nec ex eo foramine exire posse. Circumspiciens notavi in eo zonam auream; quam cum manu porrecta sustulissem, vidi duas zonas esse; at cum me his cinxissem, factae sunt una. Hoc est, vezire, somnium meum et species quam per quietem vidi.’ Tum Dindanus vezirus ‘Id,’ inquit, ‘domine rex, viso tuo significatur, esse tibi fratrem, aut fratris filium, aut patrui filium, aut certe aliquem ex genere tuo ex ipsoque tuo sanguine, qui tibi adhuc ignotus sit.’ Rex postquam haec dicta sunt, Canamacanum et Nuzhatalzamanam et Cadafacanam et Dindanum vezirum et ceteros qui cum eis capti erant contuitus, ratus, si his capita abscidisset, futurum ut militum eorum animi frangerentur, ipse autem brevi in patriam, ne regnum suis manibus excideret, rediret, carnificem advocavit atque imperavit ut Canamacano statim caput amputaret; cum ecce nutrix regis accessit et ‘Quodnam,’ inquit, ‘beate rex, inisti consilium?’ Ille ‘Vt hos captivos,’ inquit, ‘qui in potestate mea sunt, interficiam et capita comitibus eorum obiciam; dein ego cum meis universis impetum in illos faciam, quam plurimos occidam, ceteros fundam, belloque sic confecto patriam cito repetam, priusquam aliquid in regno meo turbetur.’ Haec nutrix ubi audivit, propius ad eum accessit et alloquens eum lingua Francorum ‘Numquid tibi placet,’ inquit, ‘filium fratris tui et sororem tuam et filiam sororis tuae interficere?’ Tum ille ira maxima succensus ‘An ignoras,’ inquit, ‘exsecrata, matrem meam interfectam, patrem veneno mortuum? Tu mihi gemmam dedisti dixistique eam patris mei fuisse. Cur vera mihi non dicis?’

 

[Pacifica]

Ad haec nutrix ‘Omnia,’ inquit, ‘quae tibi narravi vera sunt, sed mirus meus tuusque casus est. Nomen mihi Margaritae, matri vero tuae Obrizae fuit. Illa praedita erat pulchritudine mirabili et fortitudine praeclarissima, qua apud viros fortissimos cluebat. Pater autem tuus Omarus Annumanus rex, dominus Bagdati Chorasaniaeque, fuit: nihil in ea re dubii, nihil coniecturae est. Is Sarcanum filium suum cum Dindano veziro ad aliquod bellum misit. Sarcanus rex, frater tuus, copias solus praegressus matrem tuam Obrizam reginam ad aedes ipsius obviam habuit, dum nos ancillae cum ea luctamur. Cum sic nos invenisset, luctatus est cum matre tua; quae eum splendida sua pulchritudine ac fortitudine vicit, deinde ei quinque dies hospitium praebuit. Quod cum pater Obrizae a matre sua anu cognovisset, Sarcanus frater tuus matrem tuam ad religionem Islamicam conversam, et me et Myrteam et viginti ancillas, quae omnes ab eo conversae eramus, clam in urbem Bagdatum duxit. Cum autem patrem tuum Omarum Annumanum regem adissemus, is Obrizam reginam matrem tuam ut vidit amavit; et paulo post noctu cubiculum eius ingressus cum ea coiit, quae ex eo te concepit. Habebat autem mater tua secum tres gemmas et patri tuo dedit, qui rursus unam filiae suae Nuzhatalzamanae, alteram fratri tuo Davalmacano, tertiam fratri tuo Sarcano regi tradidit. Hanc a Sarcano Obriza regina recepit tibique reservavit. Cum autem prope esset ut te pareret, suos desiderans id mihi desiderium secreto aperuit. Tum servum quendam Aethiopem, qui Iratus cognominabatur, clam de negotio certiorem fecimus ac rogavimus ut nobiscum proficisceretur. Ille fugit ex urbe nobiscum. Cum prima patriae intrassemus, in loco deserto dolores partus matrem tuam ceperunt. Tum servus se in stuprum inducens, matrem tuam obscaene sollicitavit. Quae magna voce reclamans et pavens, prae pavoris magnitudine extemplo te peperit. Eo ipso tempore ex interiore patriae regione multus pulvis sublatus prospectum obscuravit. Quo servus timens interitum, immani ira motus Obrizam reginam gladio percussam occidit et equo aufugit. Dein pulvere dilapso avus tuus, Hardubus rex Romanus, apparuit. Qui cum matrem tuam, filiam suam, in illo loco humi iacentem occisam vidisset, aegerrime ferens, quaesiit ex me cur esset interfecta et quam ob causam terram patris clam reliquisset; egoque omnia ei ex ordine exposui. Atque haec est causa inimicitiarum quae inter Romanos et Bagdatenses intercedunt. Tum matrem tuam occisam portavimus et sepelivimus. Te autem ego sustuli et educavi, et gemmam quam Obriza regina habuerat collo tuo suspendi. Cum autem adolevisses et vir factus esses, rem tibi aperire non potui, quia si aperuissem, futurum erat ut bellum inter vos exoreretur, et avus tuus mihi ut tacerem imperaverat, nec poteram ego Hardubi regis iussa detrectare. Ideo haec celatus es neque certior factus patrem tuum Omarum Annumanum regem esse. Postquam regnum solus obtinebas, dixi tibi quae iam sciebas; totam rem autem tibi revelare ante hoc tempus, maxime regum, non potui. Iam vero cum omnia tibi aperuerim, tu optime scis quid consilii capias.’

 

[Pacifica]

Haec omnia Margaritam ancillam, nutricem regis, dicentem cum audisset Nuzhatalzamana, exclamans ‘Hic rex Rumzanus,’ inquit, ‘frater meus est ex patre meo Omaro Annumano, mater autem eius fuit Obriza regina, filia Hardubi regis Romani; atque ego hanc ancillam Margaritam certissime agnosco.’ Tum Rumzanus rex maxima flagrans ira nec satis reperiens quid faceret, Nuzhatalzamanam continuo ad se vocavit. Quam ut aspexit, sanguis sanguinem dilexit. Interrogata ab eo narravit sermoni nutricis consonantia. Inde rex nihil iam dubitans se ex gente Iraquiensi esse, patre Omaro Annumano rege, surrexit extemplo et vincula sororis solvit. Quae cum manus eius lacrimans oscularetur, rex lacrimis eius et ipse motus in fletum, affectusque caritate fraterna, animo in filium quoque fratris Canamacanum amice inclinato, gladium e manu carnificis abstulit. Id cum vidissent captivi, iam iam se perituros credebant. At ille iis ad se iussu suo adductis vincula secuit et Margaritae nutrici imperavit ut omnibus exponeret quae sibi prius exposuerat. Tum illa ei ‘Hic senex,’ inquit, ‘Dindanus vezirus, O maxime regum, maximus mihi testis est; novit enim ut res gesta sit.’ Deinde e vestigio accessit ad captivos et eos ex principibus Romanis Francisque quos Rumzanus rex convocaverat, et rem iis enarravit. Cumque sermonem finiret, oculi eius forte in gemmam, quam gemmae Obrizae reginae parem Canamacanus collo gerebat, inciderunt. Hac agnita clamorem magnum edidit, quo totus locus sonuit, et regi ‘Iam longius etiam,’ inquit, ‘fili, omnis a me dubitatio pulsa est; namque haec gemma, quae collo huius captivi pendet, par est illi quam tuo collo suspendi. Hic autem captivus est filius fratris tui Canamacanus.’ Et alloquens Canamacanum ‘Ostende mihi,’ inquit, ‘O rex, gemmam istam.’

 

[Pacifica]

Ille collo detractam porrexit; qua accepta nutrix Nuzhatalzamanam de tertia interrogavit, et hanc illa dedit. Ancilla cum ambas manu teneret, Rumzano regi porrexit. Huic res patuit, cumque se Canamacani regis patruum, Omari Annumani regis filium certo sciret, e vestigio ad Dindanum vezirum accessit et eum amplexus est; deinde amplexus est Canamacanum. Laetus tollitur clamor; felix circumfertur nuntius; pulsantur tympana, canitur tibiis, agitantur gaudia. Exercitus Iraquiensium et Syrorum cum laetum tumultum Romanorum audisset, totus propius accessit. Erat cum eis Ziblacanus demirans quae causa tanti clamoris ac laetitiae apud copias Romanas et Francicas esset. Rumzanus autem exercitum ad pugnam paratum accedentem conspicatus, iussit Cadafacanam, filiam Sarcani fratris sui, statim exercitum Iraquiensium et Syrorum adire et novam concordiam iis nuntiare certioresque facere Rumzanum regem patruum Canamacani inventum esse.

 

[Pacifica]

Cadafacana, omni iam maerore libera, sola it ad Ziblacanum regem; cui salutato nuntiat concordiam factam, compertumque Rumzanum esse suum et Canamacani patruum. Modo Ziblacanum invenerat lacrimantem et optimatibus timentem; iam vero tota re exposita, cunctos aegritudine pulsa maximum gaudium capit. Ziblacanus rex et proceres praeeunte Cadafacana regina ad tabernaculum Rumzani regis perrexere. Quod ingressi Rumzanum cum Canamacano sedentem invenerunt. Canamacanus autem et Dindanus vezirus Rumzanum de Ziblacano rege consuluerant, et convenerat ut eius imperio urbem Damascum Syriae, sicut prius, relinquerent, ipsi vero Iraquiam peterent. Iusserunt igitur eum Damascum ire, et cum exercitu suo profectus est. Cum paullulum itineris eum comitati essent, reversi proclamari iusserunt ut profectio in Iraquiam pararetur. Ambo exercitus coniuncti sunt. Reges autem ita inter se dixere, nullam animis suis quietem futuram neque iram suam sedari posse nisi exactis ab anu poenis dedecus suum delessent.

 

[Pacifica]

Deinde Rumzanus rex cum proceribus suis, et Canamacanus patruo gaudens ac bene precatus Margaritae ancillae quod se alterum de altero certiores fecerat, profecti sunt. Quos cum Bagdatum advenisse audisset Sasanus cubicularius maximus, prodiit ad eos et manum Rumzani regis osculatus honorifica eum veste donavit. Deinde Rumzanus rex adsedit et Canamacano fratris filio sedem iuxta se praebuit. Canamacanus ‘Tibi soli,’ inquit, ‘patrue, hoc regnum competit.’ At ille ‘Praesidium Dei peto!’ inquit; ‘absit ut tibi adverser in regno tuo.’ Tum Dindano veziro suadente ut ambo pariter regnum obtinerent, alternis diebus exercerent, id eis placuit.

Hic adventans aurora Sehrazadam interpellavit, eaque a sermone concesso desistens conticuit.

 

[Pacifica]

Nocte centesima et octogesima Sehrazada, Sic, inquit, beate rex, accepi: Cum placuisset ut alternis diebus regnarent, epulae dantur, victimae mactantur, magna fit per plures dies laetitia; Canamacanus autem cum Cadafacana patrueli sua noctes agit. At paulo post, dum omnes felici rerum eventu laetantur, ecce nubes magna pulveris prospectum obscurans apparuit, advenitque ad eos mercator quidam clamitans et opem implorans. ‘Quomodo,’ inquit, ‘maximi reges, fieri potest ut in terris infidelium salvus in vestra spolier, quae sit terra iustitiae et fidei?’ Rumzano regi accedenti et quid negotii esset interroganti, ita respondit: ‘Ego mercator diu a patria absum; viginti fere annos diversis peregrinor in terris. Mecum gero litteras ab urbe Damasco, quas scripsit mihi ille iam defunctus Sarcanus rex eo quod ancillam ei dono dederam. Cum huic urbi Bagdato, quae sacra pacis ac iustitiae vestrae sedes est, magnam vim mercium Indicarum advehens appropinquarem, manus nos Arabum et Curdorum ex diversis terris congregatorum adorta, ministris meis occisis merces meas rapuit.’

 

[Inak]

antequam a Bacuna meretrice interficeretur

I'd expect the king to find someone more trustworthy than a meretrix to raise his kids.

animo in filium quoque sororis Canamacanum amice inclinato

Shouldn't there be fratris instead of sororis (Davalmacan is his father and Rumzan's brother)? Or I just don't get it.

 

[Pacifica]

I'd expect the king to find someone more trustworthy than a meretrix to raise his kids.

I doubt she's literally a prostitute. The Arabic word may refer to any woman with lose morals, or I guess it could even just be a vague term of abuse.

Shouldn't there be fratris instead of sororis (Davalmacan is his father and Rumzan's brother)? Or I just don't get it.

You're right. I just checked and the original (the version that I'm using at any rate) says sororis, but that must be a mistake, which I hadn't noticed.

 

[Pacifica]

اخيه = fratris sui
اخته = sororis suae

It just depends on where you place the two dots.

Plus his sister had just been talked about.

 

[Inak]

I doubt she's literally a prostitute. The Arabic word may refer to any woman with lose morals, or I guess it could even just be a vague term of abuse.

Well, she wasn't the type of person you'd want around your kids anyway.

 

[Pacifica]

Haec locutus mercator cum coram Rumzano rege fleret et gemeret, Rumzanus et Canamacanus miseriti se contra latrones egressuros spoponderunt. Et egressi cum centum equitibus qui singuli millenos aequarent, mercatore praeeunte viamque monstrante, diem et noctem in itinere consumpserunt. Prima vero luce pervenerunt in vallem et aquis et arboribus frequentem. In hac pars latronum, divisis quae a mercatore ceperant spoliis, remanserat. Quos cum centum equites undique circumvenissent, mox universos ceperunt; et erant ad trecentos equites, ex perditis gentis Arabum congregatos. Ab his igitur cum res mercatoris cepissent, eos vinctos in urbem Damascum deduxerunt. Ibi Rumzanus et Canamacanus reges uno solio sedentes, universos coram se constitutos interrogaverunt qui eis duces essent. Illi responderunt tres sibi duces esse, a quibus ipsi ex diversis partibus et regionibus essent congregati. Hos ut indicarent reges imperaverunt; qui cum essent indicati, hos comprehendi, ceteros vero omnibus rebus spoliatos dimitti, res mercatori tradi iusserunt.

Mercator cum merces suas inspiciens quartam partem perisse notasset, promissum est ei fore ut quicquid perisset repensaretur. Tum mercator duas protulit epistulas, quarum altera manu Sarcani, altera manu Nuzhatalzamanae scripta erat. Hic enim mercator Nuzhatalzamanam, cum virgo esset, a Beduino emptam Sarcano fratri ipsius Nuzhatalzamanae obtulerat; et postea inter fratrem et sororem factum erat id quod superius memoravimus. Canamacanus rex epistulis lectis, manu patrui agnita, auditoque amitae casu, hanc cum altera epistula, quam ipsa mercatori scripserat, adiit et quid mercatori accidisset perdocuit. Nuzhatalzamana cum suam manum agnovisset et intellexisset quis ille mercator esset, xenia ad eum misit et Rumzano regi fratri suo Canamacanoque regi fratris filio eum commendavit; qui ei pecuniam et servos dari iusserunt. Misit etiam Nuzhatalzamana ad eum centum milia drachmarum merciumque quantum ad quinquaginta camelos onerandos sufficeret, multaque insuper dona.

 

[Pacifica]

Dein eum arcessi iussit; et ubi adfuit, salutato filiam se Omari Annumani regis, sororem Rumzani regis, amitam Canamacani regis esse dixit. Ille magnopere gavisus, ei de salute deque fratre invento gratulatus, manus eius osculatus gratias egit. Exinde Nuzhatalzamana cubiculum suum repetiit. Mercator autem triduum apud illos moratus in Syriam profectus est.

Tum reges tres illos latronum principes ad se adduci iusserunt et interrogaverunt. Quorum unus prodiit et ita locutus est: ‘Ego sum homo Beduinus, qui in via stare soleo ad pueros virginesque capiendos, quos mercatoribus vendam. Hoc iam diu factito. Temptavit me Satanas, et mihi cum his duobus miseris convenit ut homines perditos ex Beduinis variisque regionibus congregaremus et mercatoribus insidiantes bona eorum raperemus.’ Tum reges ei imperaverunt ut sibi narraret id quod, dum pueros virginesque caperet, mirissimum vidisset. ‘Hoc mihi,’ inquit, ‘maximi reges, mirissimum evenit. Viginti duobus abhinc annis, cepi puellam quandam ex Hierosolymis, venustissimam, sed condicione servili et pannis indutam. Quam cum ex diversorio exeuntem conspexissem, statim dolo captam camelo avexi eo consilio ut ad meos in loca inculta adductam apud me constituerem ut camelos pasceret et quisquilias e valle efferret. Cum autem maximos fletus funderet, graviter eam pulsavi. Deduxi in urbem Damascum. Ibi mercator quidam cum eam mecum vidisset, pulchritudinem eius admiratus et facundia delectatus, emere a me voluit et pretia usque crescentia proposuit donec centum drachmarum milibus vendidi. Et cum eam tradidi, magnam in ea facundiam notavi. Postea cognovi eam a mercatore pulchris vestibus indutam regi Damasceno ostensam, qui pro ea bis tantum, quantum ille mihi solverat, dedit. Atque id pretium pro illa virgine parum erat.’

Haec reges cum audissent, mirati sunt. Nuzhatalzamana autem vultu turbato exclamat et Rumzano fratri ‘Iste est,’ inquit, ‘Beduinus qui me Hierosolymis abduxit; ipse est procul dubio.’ Et quid violentiae, quid verberum, quid famis, quid contumeliarum ab eo in peregrinatione passa esset, enarravit. ‘Fas est nunc mihi,’ inquit, ‘eum interficere.’ Strictoque gladio ad Beduinum interficiendum accessit.